Karpaty są pod względem przyrodniczym jednym z najcenniejszych obszarów Polski. Zajmują tylko około 7% powierzchni naszego kraju, a rośnie tu ponad 85% roślin naczyniowych, jakie występują na terenie Polski. 20% spośród nich występuje tylko tutaj, albo jedynie tutaj.

W polskiej części Karpat występuje około 2100 gatunków roślin naczyniowych (łącznie z roślinami obcego pochodzenia), w Sudetach zaś tylko 1200.

Charakterystyczną cechą dla Karpat jest występowanie bardzo dużej ilości roślin typowo górskich.

W górach polskich rośnie około 500 typowo górskich roślin naczyniowych, z czego zdecydowana większość występuje w Karpatach. Najbogatsze w rośliny górskie są oczywiście Tatry, z uwagi na ich wysokość. Rośnie tu około 400 gatunków roślin górskich, z czego około 200 tylko tutaj. Bogata w rośliny górskie jest także Babia Góra - 70 gatunków ma tu, jedyne w Polsce, poza Tatrami, miejsce występowania.  

Kolejną  cechą typową dla  Karpat jest występowanie endemitów (gatunków występujących tylko na danym miejscu lub obszarze, np. w jednym paśmie) i subendemitów (gatunków występujących głównie na danym obszarze, jednak przekraczających nieco ten teren - można je spotkać w małej ilości poza tym obszarem lub na niewielkiej liczbie stanowisk w bliskiej okolicy swojego głównego obszaru występowania). Karpaty są jednym z głównych centrum endemizmu w Europie. W polskiej części Karpat występuje 80%  ze 150 znanych w Polsce endemitów. Niektóre z nich to paleoendemity. Są to rośliny pochodzenia plioceńskiego (sprzed zlodowaceń). W Tatrach to m.in. ostróżka tatrzańska, skalnica tatrzańska i goździk lśniący.

Okres zlodowaceń w Plejstocenie spowodował ogromne zmiany we florze Karpat. Mimo, iż lądolód nie dotarł na terytorium Karpat, to jednak zmiany klimatyczne, jakie nastąpiły w tym okresie, spowodowały wyginięcie większości flory górskiej. Przetrwały tylko najodporniejsze gatunki. Kolejne ocieplenia i oziębienia przyczyniały się do osiedlania na terenie Karpat coraz to nowych gatunków, a jednocześnie wymierania poprzednich. Nie da się określić dokładnie, w jakim momencie osiedliły się na terenie Karpat poszczególne gatunki, ale uważa się, że obecny skład karpackiej flory to efekt zlodowaceń.

Wtedy to pojawiły się Karpatach rośliny pochodzenia arktycznego (dębik ośmiopłatkowy, wierzba żyłkowana). Są one uważane za relikty epoki lodowcowej, gdyż występują w strefie podbiegunowej, a pojawiły się na terenie naszego kraju w okresie oziębienia klimatu. Kiedy nastąpiło ocieplenie i tundrę zastąpiły lasy, rośliny te wyginęły na niżu, zachowując się jedynie w wysokich, bezleśnych partiach gór (Tatry). 

Niektóre występujące w Karpatach gatunki roślin, a zwłaszcza gatunki arktyczno-alpejskie, występują w Europie  poza Alpami (zwłaszcza Wschodnimi) jedynie tutaj - można powiedzieć, że pod względem występującej  w obu górotworach roślinności, są one ze sobą spokrewnione.

 

Także, zwłaszcza w Karpatach Wschodnich, spotyka się sporo gatunków karpacko-bałkańskich, co jest wynikiem geobotanicznego powiązania Karpat z Górami Półwyspu Bałkańskiego. Gatunki te występują  we wszystkich piętrach roślinności.

W Beskidzie Niskim przebiega granica pomiędzy Karpatami Zachodnimi, a Wschodnimi. Różnią się one ze sobą pod względem występującej w nich roślinności. Karpaty Wschodnie (Bieszczady) odznaczają się zdecydowanie mniejszą ilością występujących tu gatunków roślin, w tym także górskich, ale rośnie tu wiele gatunków, których nie znajdziemy w Karpatach Zachodnich, ani nigdzie indziej  w Polsce.

Kiedyś Karpaty porastała pierwotna puszcza. Do dzisiaj stopień lesistości należy tu do największych w Europie. Przeciętnie wynosi około 40%, a miejscami nawet około 80%. Pierwotne lasy zostały jednak dość znacznie przekształcone w wyniku gospodarczej działalności człowieka (nasadzenia gatunków drzew  niezgodnych z warunkami siedliskowymi, a także gatunków obcych, często pozaeuropejskich).

Gospodarka ludzka wywarła ogromny wpływ nie tylko na lasy, na całą szatę roślinną Karpat. Jedne rośliny w wyniku tej działalności całkowicie wyginęły, a inne, obcego pochodzenia, zadomowiły się tu na dobre. Niektóre znalazły tu tak dobre warunki, że przez swoją ekspansywność niszczą rodzime zbiorowiska roślinne i doprowadzają do wyginięcia wielu  gatunków.

Gatunki górskie dzieli się na kilka mniejszych grup:

 

 

Jak widać, podział ten pozostaje w ścisłym związku z podziałem na piętra roślinności – z poszczególnymi piętrami są związane gatunki roślinności  oraz ich zespoły, charakterystyczne dla danego piętra.

Na występowanie różnych zbiorowisk roślinnych, a co za tym idzie, gatunków roślin, ma ogromny wpływ budowa geologiczna. W Karpatach dominują skały osadowe – głównie piaskowce i łupki, czyli tzw. flisz karpacki. Występują tu także wapienie i dolomity, oraz granity i skały przeobrażone. To podłoże w dużej mierze decyduje o tym,  jakie gatunki roślin występują na danym terenie. Są np. rośliny rosnące wyłącznie na podłożu wapiennym lub mylonitowym, rośliny preferujące podłoże granitowe, a także takie, które rosną i tu, i tu.

Wśród gatunków górskich zachodzi też tzw. zjawisko dysjunkcji śródkarpackiej. Niektóre górskie gatunki wykazują przerwę zasięgową w niskich pasmach beskidzkich. Jest to związane ze znacznym obniżeniem łuku Karpat w Beskidzie Niskim. Ciekawym jest, że przerwa ta ma charakter historyczny – w chłodniejszych okresach zasięgi roślin górskich były ciągłe, po ociepleniu klimatu i ekspansji roślinności leśnej, uległy rozerwaniu.