MARZEC
Śnieżyca wiosenna (Leucoium vernum)

 

Już pod koniec wieku XIX zaczęto sobie zdawać sprawę z faktu, iż prowadzona przez wieki rabunkowa gospodarka w niższych partiach Tatr, doprowadzi do zniszczenia unikalnej tatrzańskiej przyrody. Wtedy to powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich i pojawiły się pierwsze głosy o konieczności utworzenia parku narodowego.
Pierwsze starania o utworzenie w Tatrach obszaru chronionego zostały podjęte w 1924 roku, kiedy to powołana została polsko-czechosłowacka komisja, która rozważała różne projekty ochrony przyrody w rejonie Tatr, Pienin i Babiej Góry (obejmujące tereny po obu stronach granicy państwowej). Nie zdołano ich jednak zrealizować. W 1932 państwo wykupiło część leżących w Tatrach dóbr rodziny Uznańskich, w 1933 dołączono do nich obszar należący do Fundacji Kórnickiej, a w 1938 dobra jaworzyńskie.
Jednak dopiero w 1947 na terenach należących do państwa utworzono Park Tatrzański, jako wyodrębnioną jednostkę administracyjną lasów państwowych. Pierwszym rezerwatem na jej terenie był rezerwat Tomanowa-Smreczyny w Dolinie Tomanowej i Pyszniańskiej (górne odnogi Doliny Kościeliskiej).
 
Tatrzański Park Narodowy został utworzony dopiero w 1954 roku, a działalność rozpoczął w 1955 roku. Celem jego powstania było poznanie i ochrona zasobów przyrodniczych Tatr. W chwili jego powstania Tatry były zdewastowane, liczebność dzikich ssaków była niska, a drzewostan był w opłakanym stanie. Trzeba było wielu lat ciężkiej pracy, aby doprowadzić go do obecnego stanu.
Aktualnie jego powierzchnia wynosi ponad 21 tys. hektarów, co czyni go jednym z największych parków narodowych Polski.
 
87% powierzchni parku jest własnością skarbu państwa, reszta należy do spółek leśnych i prywatnych właścicieli. Jego granice obejmują cały obszar polskiej części Tatr oraz ok. 3,7 tys. hektarów lasów przylegających do Tatr od północy.
Około 70% powierzchni zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a około 30% murawy wysokogórskie, skały igórskie stawy. Ponad 12 tys. hektarów to obszar ochrony ścisłej, ponad 6 tys. hektarów to obszary ochrony czynnej, a ponad 2,7 tys. hektarów jest obszarem ochrony krajobrazowej.
 
Siedziba Tatrzańskiego Parku Narodowego znajduje się w Kuźnicach, a Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN przy ul. Chałubińskiego. 
 
Symbolem TPN jest kozica.
 
Tatrzański Park Narodowy graniczy ze słowackim parkiem narodowym TANAP-em, powstałym w 1949 roku i będącym najstarszym słowackim parkiem narodowym. W 1992 roku TANAP i TPN zostały uznane przez UNESCO za rezerwat biosfery.
 
Tatry mają budowę geologiczną typową dla gór fałdowania alpejskiego. Na południu znajduje się trzon krystaliczny, który w części zachodniej zbudowany jest z łupków krystalicznych, gnejsów i amfibolitów, a w części wschodniej ze skał magmowych. Północną część masywu tworzą skały osadowe: wapienie, dolomity, piaskowce i łupki.
Decydujący wpływ na obecną rzeźbę Tatr miały występujące w plejstocenie lodowce górskie. Dzięki nim część krystaliczna Tatr cechuje się rzeźbą polodowcową z licznymi kotłami, żłobami lodowcowymi oraz morenami. Krajobraz wschodniej części wzbogacają jeziora, z których największe, Morskie Oko, zajmuje powierzchnię prawie 35 hektarów, a Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów ma głębokość ponad 79 m. Atrakcją przyrodniczą TPN są jaskinie – dotychczas poznano i opisano blisko 700 jaskiń.
 
Klimat tatrzański charakteryzuje się piętowym układem stref klimatycznych – wraz z wysokością obniża się średnia temperatura powietrza, skraca długość okresu wegetacyjnego i wzrasta ilość opadów. Pogoda w Tatrach jest bardzo zmienna – charakterystyczne są dla niej duże spadki ciśnienia, inwersje temperatury, duża wilgotność i wiatr halny.
 
Piętrowe strefy klimatyczne  odpowiadają  za  piętrowy układ roślinności. Występuje tu 5 pięter roślinności (w TPN nie ma piętra pogórza), z których najwyższe, piętro turni, nie występuje w innych częściach Karpat.
Piętro najniższe, czyli piętro regla dolnego, porastają bory świerkowe z niewielką domieszką jodły, buka i jaworu. Regiel górny to prawie wyłącznie bór świerkowy, rzadko tylko występuje reliktowy bór limbowo-świerkowy. Piętro kosodrzewiny porasta głównie kosówka, górska odmiana jarzębu pospolitego, porzeczka skalna, jałowiec halny. Piętro halne to murawy wysokogórskie z bogatą roślinnością alpejską, rośnie tu m. in. goryczka kropkowana, omieg kozłowiec, pełnik alpejski, niezapominajka alpejska, gnidosz okółkowy, przymiotno jednokoszyczkowe, tojad mocny, aster alpejski, dzwonek alpejski, fiołek alpejski, kuklik rozesłany, leniec alpejski, przelot alpejski i różeniec górski. (zdecydowanie bogatsze są murawy alpejskie na podłożu wapiennym). W piętrze turniowym można spotkać niewiele roślin, za to w większości takie, które gdzie indziej w Polsce nie występują. Rośnie tu m. in. goryczka przezroczysta, jaskier lodnikowy i warzucha tatrzańska. Ogromną rolę odgrywają tu mchy i porosty.
 
Flora TPN jest bardzo bogata. Rośnie tu ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, z tego około 200 gatunków występuje w Polsce tylko tutaj. Ponad 100 gatunków występujących w Tatrach jest objętych ochroną gatunkową. 40 gatunków to endemity (m. in. wspomniana wyżej warzucha tatrzańska i mak tatrzański), bądź subendemity (m. in. ostróżka tatrzańska, rzeżusznik tatrzański, krokus tatrzański, jastrun okrągłolistny).
Szarotka alpejska i lilia złotogłów  to rośliny TPN, będące symbolem roślinności tatrzańskiej.
Rosną tu także rośliny uznane za reliktowe: dębik ośmiopłatkowy, wierzba zielna i wierzba żyłkowana.
 
Fauna TPN jest równie bogata. Z dużych ssaków żyje tu niedźwiedź brunatny, ryś europejski, wilk, kozica tatrzańska, świstak tatrzański, jeleń, sarna, borsuk, tchórz zwyczajny, kuna domowa.
Ptaki  reprezentują m. in.: orzeł przedni, jastrząb, krogulec, myszołów, bocian czarny, głuszec, jarząbek, puchacz, puszczyk uralski, drozd obrożny, dzięcioły - trójpalczasty i czarny, orzechówka, krzyżodziób świerkowy i pomurnik. 
Żyją tu 4 gatunki gadów i 7 gatunków płazów.
 
Dla turystów przygotowana jest w Parku dobrze rozwinięta sieć szlaków turystycznych, o długości przekraczającej 250 km. Są to szlaki o różnym stopniu trudności – od ścieżek spacerowych po trasy wysokogórskie. 6 jaskiń jest udostępnionych dla turystów. Na obszarze TPN działa 8 całorocznych schronisk turystycznych. Działa kolej linowa na Kasprowy Wierch, a zimą uruchamiane są wyciągi krzesełkowe w Dolinie Gąsienicowej i Kotle Gąsienicowym. W okolicach Kasprowego Wierchu są przygotowane trasy dla narciarzy.
Taternicy zrzeszeni w Polskim Związku Alpinizmu mają możliwość uprawiania taternictwa powierzchniowego i jaskiniowego na wyznaczonych terenach.

Bibliografia:
  • Siarzewski W.: Tatrzański Park Narodowy. W: Parki Narodowe. Katowice: Videograf II, 2004. S.66-69 
  • Fabijański P.: Parki narodowe. Poznań; Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 2003
 


Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.