Już przed II wojną światową dostrzegano konieczność ochrony Gorców. W 1927 roku  właściciel tych terenów, Ludwik Wodzicki, utworzył na obszarze 120 hektarów rezerwat przyrody im. Władysława Orkana. Został on w latach 30-tych XX w. powiększony do 200 hektarów. Przed wojną i po wojnie na terenie Gorców utworzono kilka rezerwatów.

Gorczański Park Narodowy utworzony został w 1981 roku. Początkowo obejmował obszar blisko 6000 hektarów, w 1988 roku zwiększono jego obszar o ponad 1800 hektarów, później znowu go powiększono i obecnie zajmuje powierzchnię ponad 7000 hektarów. Głównym celem jego utworzenia była ochrona naturalnych ekosystemów Puszczy Karpackiej oraz polan reglowych. Gorce są bowiem najbardziej reprezentatywną grupą górską dla Beskidów Zachodnich.

Od 1997 roku otoczony jest otuliną o powierzchni ponad 16 500 hektarów, co ma na celu zabezpieczenie Parku przed szkodliwą działalnością człowieka.

Park położony jest w województwie małopolskim na terenie powiatów: limanowskiego i nowotarskiego (gminy: Niedźwiedź, Kamienica, Mszana Dolna, ochotnica Dolna, Nowy Targ).
Obejmuje centralną oraz północną część Gorców. Na obszarze Parku znajdują się poza Turbaczem wszystkie najwyższe szczyty Gorców: Jaworzyna Kamienicka (1288 m), Kiczora (1282 m),  Kudłoń (1279 m), Gorc (1228 m) i Czoło Turbacza (1258 m).
 
Niestety, poza granicami Parku znalazły się tereny bardzo cenne przyrodniczo – kopuła szczytowa Turbacza oraz górne części dolin: Lepietnicy, Obidowca i Kowańców.

W 2004 roku GPN został włączony do sieci Natura 2000.

Dyrekcja oraz Ośrodek Edukacyjny Parku znajduje się w Porębie Wielkiej.

Gorce zostały utworzone ze skał fliszowych – piaskowców, zlepieńców i łupków ilastych, które powstały w kredzie i trzeciorzędzie na dnie mórz, jako osady denne.
W centralnej części Gorców przeważają piaskowce magurskie – z nich zbudowane są partie grzbietowe, m. in. Turbacza.
Na skutek ruchów osuwiskowych lub fragmentacji zboczy powstało wiele wychodni skalnych, np. „Czubaty Groń” pod Przysłopem), ciekawych form skalnych (np. „Kudłoński Baca”, czy leżące w źródliskach Rosochy „Białe Skały”) i jaskiń (największa z nich to „Zbójecka Jama” na Jaworzynie Krynickiej).

W centrum Gorców leży Turbacz (1310 m), najwyższy szczyt. Od niego rozchodzą się promieniście główne grzbiety Gorców.
Najwyższym szczytem na terenie GPN jest Jaworzyna Kamienicka (1288 m).

95% terenów GPN to lasy. Dominującym zespołem leśnym jest buczyna karpacka.
W piętrze regla dolnego występuje głównie dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy oraz las jodłowy, kwaśna buczyna oraz olszyny: bagienna i nadrzeczna.
W reglu górnym występuje natomiast świerczyna górnoreglowa, urozmaicona młakami.

Wraz z działalnością człowieka, który na naturalnie powstających polanach rozpoczął wypasanie bydła i owiec, a następnie wykaszanie, pojawiły się w Gorcach polany reglowe. Mimo, iż stanowią one stosunkowo niewielki obszar, to są niezwykle cenne z uwagi na swoje walory przyrodnicze i krajobrazowe. Dzięki dostępowi światła wykształciły się na nich bardzo ciekawe i różnorodne zespoły roślinne, wzbogacające walory przyrodnicze tych gór. Występuje tu m. in. żyzna łąka reglowa, łąka bliźniczkowa, młaka kozłkowo-turzycowa.
Pojawiły się rośliny z piętra kosodrzewiny i alpejskiego, które przywędrowały z sąsiednich pasm górskich, a które na gorczańskich polanach znalazły korzystne warunki rozwoju. Rośnie tu ok. 130 gatunków, m. in. jastrzębiec pomarańczowy, mieczyk dachówkowaty, prosienicznik jednogłówkowy, storczyca kulista, gółka długoostrogowa, pełnik europejski. Wiosną gorczańskie polany pokrywają się łanami szafranu spiskiego.  

Niestety, w wyniku zaniechania wypasu owiec, łąki reglowe w Gorcach ulegają degradacji i zarastają najpierw borówczyskami, a następnie lasem. Utrzymanie tych łąk należy obecnie do jednych z najważniejszych zadań Parku. Na Hali Długiej ponownie wprowadzono kulturowy wypas owiec, a niektóre polany zaczęto regularnie wykaszać.

W GPN występuje ok. 850 gatunków roślin naczyniowych, wiele gatunków mchów, porostów i wątrobowców. Występują tu gatunki górskie, m. in: liczydło górskie, tojad dzióbaty, jaskier platanolistny, ciemiężyca zielona, miłosna górska, omieg górski, oraz 22 gatunki wysokogórskie, m. in. kuklik górski, wiechlina alpejska, tymotka alpejska, skalnica gronkowa, fiołek dwukwiatowy. Spotkać tu także można ponad 100 gatunków roślin chronionych. Bardzo rzadką rośliną, występującą w Polsce  poza Gorcami jedynie w Tatrach, jest zarzyczka górska.

Równie bogata jest fauna GPN. Występuje tu 46 gatunków ssaków, m. in. ryś i wilk, jeleń, sarna, dzik, popielica i koszatka. Corocznie pojawia się też niedźwiedź.
Ptaków jest ok. 125 gatunków. Najcenniejsze z nich to m. in. przez: głuszec, cietrzew, orzeł przedni, orlik krzykliwy, puchacz, puszczyk uralski oraz dzięcioły: białogrzbiety i trójpalczasty.
Spotkać tu można 5 gatunków gadów (m. in. żmiję zygzakowatą, jaszczurkę żyworodną, padalca, zaskrońca) 8 gatunków płazów ( m. in. traszkę karpacką, kumaka górskiego i salamandrę plamistą, będąca symbolem parku) oraz liczne bezkręgowce.

Krajobraz GPN urozmaicają szałasy pasterskie – pozostałość po wypasie owiec. 12 spośród nich zostało uznanych za zabytkowe.

Dla turystów przygotowano 74 kilometry tras turystycznych (pieszych, rowerowych i konnych) oraz wiele ścieżek przyrodniczych, pełniących rolę edukacyjno-dydaktyczną.

• Lach J.:  Gorczański Park Narodowy. W: Parki Narodowe. Katowice: Videograf II, 2004. S.63-65 
• Fabijański P.: Parki narodowe. Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 2003
• http://www.gorczanskipark.pl/