Ptak z rodziny krukowatych. Występuje w północno-wschodniej Europie, w południowej części Półwyspu Skandynawskiego, zachodniej części Europy Środkowej, północnych Włoszech, na Syberii aż do wschodniej Azji oraz w górach środkowej i południowej Europy. W Polsce latem występuje jedynie w Karpatach i na Mazurach, w zimie pojawiają się niekiedy w całym kraju duże stada orzechówek pochodzących z  wschodniej i północnej Europy. Jest objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Średniej wielkości ptak, o długości ciała dochodzącej do 30 cm i rozpiętości skrzydeł do 56 cm. Upierzony czekoladowobrązowo, prawie po całym ciele ma gęste, białe plamki. Skrzydła czarnobrązowe z zielonkawym metalicznym połyskiem. Głowa duża, na wierzchu jednolicie ciemnobrązowa, duży, gruby, masywny dziób. Kuper i pokrywy podogonowe białe. Ogon czarny z zielonkawym lub niebieskawym połyskiem, końce lotek białe. Ubarwienie samców i samic jest takie samo.

Żyje głównie w lasach świerkowych. Jest wszystkożerna, żywi się owadami, ślimakami, nasionami drzew leśnych, zwłaszcza orzechami laskowymi i nasionami limby oraz żołędziami i bukwią. Czasami zjada jaja ptaków, pisklęta, jaszczurki, a nawet myszy. Robi zapasy. Mimo, ż jest z natury płochliwa, to np. w Tatrach przy schronisku nad Morskim Okiem opanowała lęk przed człowiekiem i nauczyła się korzystać z zapasów turystów. Potrafi podejść nawet do ręki.

Gniazdo buduje już w marcu lub kwietniu, kiedy w górach jest jeszcze śnieg. Jest ono umieszczone najczęściej przy pniu wysokiego świerka w rozwidleniu gałęzi, nieduże, ale o grubych ściankach i wysokie. Orzechówka znosi zwykle 2-4 jaj - są one bladozielonkawe z ciemnymi plamkami. Jaja wysiaduje głównie samica. Pisklęta wylęgają po około 2,5 tygodnia, opuszczają gniazdo po 3-4 tygodniach, a później są jeszcze przez jakiś czas dokarmiane przez rodziców.